Ngay sau khi bị rắn độc cắn, trẻ cần được sơ cứu rồi đưa đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt. Việc điều trị sẽ có hiệu quả cao nếu được tiến hành ngay trong giờ đầu sau khi tai nạn xảy ra. Nếu để sau 24-48 giờ, hiệu quả chữa trị sẽ rất kém hoặc bằng không.

Bác sĩ Bạch Văn Cam, Trưởng khoa Hồi sức Cấp cứu, Bệnh viện Nhi đồng 1 TP HCM, cho biết, trung bình mỗi năm, bệnh viện tiếp nhận khoảng 20-30 trẻ bị rắn độc cắn. Riêng tháng 4 năm nay, số trẻ bị rắn độc cắn phải nhập viện lên tới 6 em (1 trường hợp tử vong).

Triệu chứng của rắn độc cắn

Theo bác sĩ Cam, trong vòng vài phút đến 1-2 giờ sau khi bị rắn độc cắn, bệnh nhi có những biểu hiện sau:

- Tại vết cắn (thường ở tay và chân) có 2 dấu răng của rắn.

- Vết thương sưng lên rất nhanh và sưng nhiều trong 1 giờ; chỗ sưng đau lan rộng.

- Xung quanh vết cắn có vết bầm tím lớn (hoại tử do độc tố của nọc rắn). Nếu là loại rắn có độc tố gây rối loạn đông máu (như rắn lục, rắn chàm quạp) thì chỗ cắn xuất hiện các mảng xuất huyết màu xanh; có trường hợp nổi phồng lên như nốt bỏng, trong có máu.

- Đối với nhóm rắn hổ, vết cắn không bầm nhưng bệnh nhân sẽ rất khó thở do liệt vùng hầu họng và liệt cơ hô hấp; biểu hiện là đớ miệng, không nói được, ứ đọng đờm nhớt, ngừng thở.

Cách xử trí

Ngay khi bị rắn cắn, dù không biết đó là rắn lành hay độc, ta vẫn phải xử trí như đối với rắn độc.

Trước tiên, phải làm chậm sự hấp thu độc tố bằng cách giữ yên và đặt chân tay thấp hơn tim (không đưa chân tay lên quá cao). Cho bệnh nhân nằm nghỉ, không vận động nhiều; vì những cử động sẽ làm máu lưu thông nhiều, nhanh, khiến cơ thể hấp thu chất độc nhanh.

Dùng cồn và các dung dịch sát khuẩn Povidine 10% rửa sạch vết thương nhằm chống nhiễm trùng và làm trôi bớt độc tố. Sau đó, đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế ngay.

Bệnh nhân và người nhà nếu nhìn thấy con rắn thì nên mô tả với bác sĩ; hoặc nếu đánh chết được rắn thì mang theo để bác sĩ biết loại rắn nào cắn và xác định hướng điều trị thích hợp (mỗi loại rắn có một độc tố khác nhau, cần có thuốc giải độc riêng).

Một số điều nên tránh

- Buộc garo: Việc buộc garo không đúng cách có thể gây hoại tử chi.

- Rạch da nơi cắn rồi giác hút lấy máu độc ra: Gây tổn thương lớn hơn, dễ dẫn đến nhiễm trùng. Nếu bị loại rắn có độc tố gây rối loạn đông máu cắn, vết thương bị rạch rộng sẽ chảy máu nhiều hơn.

- Đưa con đến thầy lang, đặt nam châm vào vết thương để hút nọc: Thực ra, nọc rắn chỉ nằm ở vết cắn trong vài phút rồi nhanh chóng thấm vào máu. Sau 30-60 phút, nọc đã hoàn toàn đi vào hệ tuần hoàn. Ngoài ra, việc đưa con đến thầy lang sẽ làm chậm thời gian điều trị cho trẻ nếu thầy lang không có cách xử trí thích hợp. Nhiều trẻ đã tử vong do chỉ đến bệnh viện sau khi thầy lang bó tay.

Theo y văn, dùng kháng huyết thanh nọc rắn là phương pháp điều trị duy nhất đã được chứng minh là có hiệu quả đối với các trường hợp rắn độc cắn. Các phương pháp khác vẫn đang được bàn cãi và chưa có chứng minh khoa học.